Tesi i Derbervilëve

Ky roman është libri më i përhapur dhe më i famshëm i Tomas Hardit. Personazhet udhëhiqen vetëm nga forca e temperamentit të tyre. Megjithatë, ata duket sikur paguajnë me anë të përvuajtjeve shpirtërore gabimet që kanë bërë. Fati i paparashikueshëm i çon tek e mira dhe tek e keqja, përtej çdo morali, çdo ligësie, çdo paragjykimi shoqëror: fati i mposht ata. Pra, fatalizmi merr karakterin e një force të verbër dhe dashakeqe.

Kuadri i këtij romani ngërthen vise të moshës së hershme të vetë shkrimtarit. Paçka se jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, romancieri përfton me anë të përshkrimit artistik ngjyresën e spikatur vendore, e cila do të lërë gjurmë edhe të shumë shkrimtarë të mëvonshëm. Për nga përmasa e tronditjes, e thellësisë së ndjenjës, e kërkimit të pareshtur të lumturisë dashurore, “Tesi i D’Erbervilëve” mbetet një lëndë e gjallë e magjishme e shpirtit fërgëllues në shtegtimet e veta mbikohore, në kërkim ndoshta të një parajse, përfundimisht të humbur…